Aliv Ladoo (Watercress seed Ladoo)

Aliv Ladoo (Watercress seed Ladoo) -

  

Ingredients -

• Aliv / Ahaliv (Watercress seeds) - 1 bowl (Bowl of size 150 ml.)
• Grated fresh Coconut which is grated immediately after breaking Coconut - 4 bowls
• fine Kesar Jaggery flakes - 2 and 1/2 bowls
• Ghee - 2 teaspoon

Method -

• First sieve the Aliv (Watercress seeds) with a fine pored sieve and then clean it with hands by picking and removing the waste in it.
• Measure the selected Aliv (Watercress seeds) and put it in a pan.
• Then grate fresh Coconut immediately after breaking it. Immediately put that grated coconut on the Aliv (Watercress seeds) in pan and mix it well with spoon. Then put a lid on the pan and close it so that Aliv (Watercress seeds) gets soaked in the wetness of Coconut.
• After some time add fine Jaggery flakes in it and again mix it well with spoon and close it with lid.
• Keep that mixture closed for next twelve hours, so that Aliv (Watercress seeds) gets soaked in the wetness of Coconut and some of the Jaggery also dissolves in it.
• Then take a pan having thick bottom and keep it on low flame and add Ghee in it. Then add the soaking mixture of Aliv (Watercress seeds), Coconut and Jaggery in it and stir it to saute it well on low flame.
• While stirring the mixture with spoon take care that all the Jaggery is dissolved in the mixture and there is no big piece of Jaggery remained in it.
• After sauteing the mixture well, keep the lid on the pan to let the mixture steam well, so that Aliv (Watercress seeds) becomes big due to moisture.
• When the mixture starts to become dry after cooking of Aliv (Watercress seeds), take down the pan from the flame and make ladoos by rolling it in hand after the mixture cools down slightly.

     As no water or milk is used to soak Aliv (Watercress seeds) for making these type of ladoos, these tasty Aliv ladoo lasts for at least fifteen to twenty days in the city like Mumbai which is having humid climate.

     

Note 1 - If you want more sweet Ladoos, then you can add half bowl of Jaggery flakes in the mixture made in the same proportion given above.

Note 2 - If the Coconut is already broken 5 to 6 hours before use, then while adding it to the (1 bowl of) Aliv (Watercress seeds) after grating, you can add about 5 teaspoon of water in it, which is just sufficient for the wetness of Coconut, so that Aliv (Watercress seeds) will get soaked in it properly. But afterwards the mixture should become well dry while sauteing it, so that ladoos will last for fifteen to twenty days.
   

अळीवाचे लाडू

अळीवाचे लाडू - 

  

साहित्य -

• अळीव / अहाळीव - १ वाटी (१५० मि.ली.आकाराची वाटी)
• नुकत्याच फोडलेल्या ओल्या नारळाचा चव - ४ वाट्या
• केशर गूळ बारीक चिरलेला - अडीच वाट्या
• साजूक तूप - २ टीस्पून

कृती -

• अळीव बारीक छिद्रांच्या चाळणीने चाळून, मग स्वच्छ निवडून घ्यावे.
• निवडलेले अळीव मोजून एका भांड्यात घालून ठेवावे.
• मग नारळ फोडून तो लगेच खवून घ्यावा. खवलेल्या नारळाचा चव लगेच भांड्यातल्या अळीवांवर घालावा आणि ते मिश्रण चमच्याने नीट हलवून घ्यावे. मग भांड्यावर झाकण घालून ते झाकून ठेवावे, म्हणजे अळीव नारळाच्या ओलाव्यात भिजत राहतात.
• थोड्या वेळाने त्यात बारीक चिरलेला गूळ घालावा आणि पुन्हा ते मिश्रण चमच्याने नीट हलवून घ्यावे आणि झाकण घालून झाकून टाकावे. 
• पुढचे बारा तास ते मिश्रण तसेच झाकलेले ठेवावे म्हणजे अळीव नारळाच्या ओलाव्यात पुरेसे भिजतात आणि गूळही त्यात थोडाथोडा विरघळतो.
• मग एक जाड बुडाचे पातेले किंवा कढई घेऊन मंद आचेवर ठेवावी आणि त्यात साजूक तूप घालावे. मग त्यात अळीव, नारळाचा चव आणि गूळ यांचे भिजत ठेवलेले मिश्रण घालावे आणि ते चमच्याने हलवत मंद आचेवर चांगले परतून घ्यावे.
• मिश्रण हलवतांना त्यातला सगळा गूळ विरघळून त्यात गुळाचा खडा राहणार नाही, याची काळजी घ्यावी. 
• मिश्रण नीट परतल्यावर त्यावर झाकण ठेवून त्या मिश्रणाला चांगली वाफ येऊ द्यावी, म्हणजे अळीवाचा दाणा चांगला फुलतो.
• अळीव शिजून ते मिश्रण थोडं कोरडं झालं, की भांडं आचेवरून खाली काढून घ्यावं आणि मिश्रण थोडं थंड झालं, की त्याचे लाडू वळून घ्यावेत. 

     ह्या प्रकारच्या अळीवाच्या लाडूंमध्ये अळीव भिजवण्यासाठी पाण्याचा किंवा दुधाचा वापर न केल्याने, हे खमंग लाडू मुंबईसारख्या दमट हवामानाच्या शहरात पंधरावीस दिवस सहज टिकतात.

टीप १ - लाडू जास्त गोड हवे असतील, तर वर दिलेल्या प्रमाणानुसार केलेल्या मिश्रणात अर्धी वाटी गूळ अजून घालता येईल.

टीप २ - नारळ पाचसहा तास आधीच फोडून ठेवला असेल, तर नंतर तो खवल्यावर (१ वाटी) अळीवांवर घालतांना त्यात ५ टीस्पून पाणी (नारळाच्या ओलाव्यापुरतेच) घालता येईल, म्हणजे अळीव चांगले भिजतील. मात्र नंतर परततांना हे मिश्रण चांगले कोरडे होऊ द्यावे, म्हणजे लाडू पंधरावीस दिवस टिकतील.
            

प्रकाशित कथा - "लेखिकेच्या कळा" - अंक - 'आम्ही मराठी - दिपावली २०१३'

     'आम्ही मराठी' च्या २०१३ सालच्या दिवाळी अंकात माझी "लेखिकेच्या कळा" ही कथा प्रकाशित झाली होती. आता त्या अंकासाठी पाठवलेली माझी संपूर्ण कथा इथे ब्लॉगवर देत आहे.

नोंद - ही कथा ब्लॉगवर टाकतांना अंकासाठी पाठवलेल्या पीडीएफ प्रतीतला कथेव्यतिरिक्त असलेला अनावश्यक मजकूर वगळून आणि फाँटमध्ये काही दुरुस्त्या करून, मग ही पीडीएफ प्रत तयार केली आहे.

महत्त्वाची नोंद - वाचकांना ह्या कथेची कॉपी - पेस्ट करण्याची परवानगी दिलेली नाही, मात्र कथा शेअर करता येईल, ही कथा शेअर करतांना तिच्या स्वरूपात कोणतेही बदल करण्याची परवानगी नाही, तसेच कथा शेअर करतांना लेखिकेला आणि अंकाला कथेचे श्रेय द्यायला विसरू नये, त्यासाठी कथेखाली लेखिकेचे नाव आणि अंकाचे नाव देऊन मगच कथा शेअर करावी, ह्याची कृपया नोंद घ्यावी.

Rangoli made on the day of Laxmipujan in Diwali

     This year I have decided to make Rangoli by some different method. I felt it more easy to make Rangoli with materials like colours of Rangoli, one dish, circular lid of a bottle and an emptied refill of a pen as I do not have a regular practice of Rangoli making. Also Rangoli was made in very less time. I purposely made this Rangoli on plastic board so that it can be placed in any corner of the home. The yellow colour and blue colour in inner circle both got mixed in each other while making Rangoli from outer side to inner side, but I kept those mixed colour as it is and thus this Rangoli was ready with beautiful colour combination.

     I also made Rangoli in front of the home by that same method after completing the Rangoli in home. There I made a smaller Rangoli, as there is not enough space to make Rangoli in front of home.

  

     Rangoli made by this method looks very beautiful, when there are different colours available for Rangoli making.

  

दिवाळीत लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी काढलेली रांगोळी

      मी यावर्षी दिवाळीत थोड्या वेगळ्या पद्धतीने रांगोळी काढायची ठरवली. रांगोळी काढायचा नियमित सराव नसल्याने रांगोळीचे रंग, एक ताटली, एका डबीचं गोलाकार झाकण आणि एक रिकामी झालेली पेनाची रिफील हे साहित्य घेऊन ही रांगोळी काढणं मला जास्त सोपं वाटलं. रांगोळीही झटपट काढून झाली. घरातल्या कोणत्याही कोपऱ्यात ठेवता यावी म्हणून मुद्दाम ही रांगोळी प्लॅस्टीकच्या बोर्डवर काढली. बाहेरून आतल्या बाजूला रांगोळी काढत असतांना आतल्या वर्तुळातला  पिवळा आणि निळा हे दोन्ही रंग एकमेकात मिसळले गेले, पण मी ते मिसळलेले रंग तसेच राहू दिले आणि ही सुंदर रंगसंगतीची रांगोळी तयार झाली.

  

     घरातली रांगोळी काढून झाल्यावर मी घरासमोरही त्याच पद्धतीने रांगोळी काढली. घरासमोर रांगोळी काढण्यासाठी पुरेशी जागा नसल्याने, तिथे लहानशी रांगोळी काढली.

  

     रांगोळीसाठी वेगवेगळे रंग उपलब्ध असतात, तेव्हा अशा पद्धतीने काढलेली रांगोळी फार छान दिसते.

       

Chirota in Sugar Syrup

Chirota in Sugar Syrup -

  

Ingredients -

For Dough of Chirota -

Maida (i.e. fine wheat flour) - 3 bowls (bowl of size 150 ml.)

salt - 1/4 teaspoon 

hot Ghee or hot oil - 3 tablespoon

water

For Sata (i.e. spreading paste) -

One and half teaspoon Ghee

corn flour - 3 teaspoon 

For Sugar Syrup -

Sugar completely filled in bowl having size of 250 ml.

250 ml. water

saffron or saffron syrup for taste (optional)

cardamom powder or cardamom syrup for taste (optional)

For frying -

Ghee or oil

Method -

• Add salt and hot ghee / oil in Maida (i.e. fine wheat flour) and then by adding water to it knead it to a thick consistency dough. Keep that dough for at least an hour to soak well.
• For making sata (i.e. spreading paste) add ghee and corn flour together and mix it well to make a paste.
• For making sugar syrup add sugar into water and keep that vessel on flame for boiling to make syrup having two thread consistency (i.e. soft ball stage). (Later this syrup becomes thick after adding chirotas in it.) After turning off the flame add saffron and cardmom powder to it for flavor.
• Then take well soaked dough of maida (i.e. fine wheat flour) and divide it into small balls having same size.
• Then take one of the ball and roll it flat to make a thin roti, after that keep that roti in a dish and spread the sata (i.e. spreading paste) on it everywhere evenly.
• Roll the second ball to make a thin roti. Then keep that second roti on the first roti in the dish on which sata (spreading paste) is applied already. Then apply sata (spreading paste) on second roti by spreading it everywhere evenly in the same manner.
• Thus keep total five rotis on one another on each of which sata (spreading paste) is applied. Then apply sata (spreading paste) on the fifth roti by spreading it everywhere evenly in the same manner.
• Then roll those five rotis together. While rolling it apply some sata (spreading paste) with each fold on the lower side of lowest roti on which sata was not applied before. Also close the end of of roll well applying spreading paste of sata.
• Then cut that roll to make small pieces of it.
• Then keep one piece on rolling board so that the spirals of rolls will come facing upper side and lower side on board and then flatten that piece with slight pressure of hands on flattening roller.
• After flattening of the pieces is done, add ghee or oil in pan and keep the pan on low flame to heat it. After heating the ghee or oil well, put flattened pieces in it to fry the chirotas.
• Fry the chirotas on low flame. While frying put the ghee /oil on chirota with the help of slotted spoon so that chirota fries properly spreading well. (When the flattened piece comes up after putting it in oil, at that time after slightly pressing it with slotted spoon for a minute so that it will not touch the bottom of pan but immerse completely in ghee / oil, the piece fries properly and the chirota spreads well.) While frying chirota turn the side of it and fry that side well after frying it's first side well. Thus fry the chirotas till it turn to slight pink colour.
• Drain the ghee / oil from the fried chirota and put that hot chirota immediately in the sugar syrup, then immediately turn it's side with the help of slotted spoon in the sugar syrup, so that the sugar syrup enters in it well from all sides.
• After putting the first chirota in sugar syrup, keep it in the syrup till the second chirota fries. Take out first chirota from syrup and keep it vertically in the sieve for draining of syrup, after putting the second fried chirota in sugar syrup. Thus fry all chirotas and put in the sugar syrup for some time and then take out of it, then keep them vertically in sieve for draining the syrup.
• Serve the chirotas after cooling.

  
Note - Chirotas will be ready in short time, if there is one more person for help while making chirota.

पाकातले चिरोटे

पाकातले चिरोटे -

  

साहित्य - 

चिरोट्याच्या उंड्यासाठी -
३ वाट्या मैदा (१५० मि. ली. मापाची वाटी)

१/४ टीस्पून मीठ 

३ टेबलस्पून कडकडीत गरम केलेले साजूक तूप किंवा तेल 

पाणी 

   
साट्यासाठी -

दीड टीस्पून साजूक तूप

३ टीस्पून कॉर्न फ्लोअर 

  
पाक करण्यासाठी -

२५० मि. ली. मापाच्या भांड्यात मावेल एवढी साखर 

२५० मि. ली. पाणी 

स्वादासाठी केशर किंवा केशर सिरप (ऐच्छिक)

स्वादासाठी वेलचीपूड किंवा वेलची सिरप (ऐच्छिक)

तळण्यासाठी -

साजूक तूप किंवा तेल 

कृती -

• मैद्यामध्ये चवीसाठी मीठ घालावे, कडकडीत गरम केलेले साजूक तूप किंवा तेल घालावे आणि पाणी घालून मैदा घट्ट भिजवावा. हा भिजवलेला मैद्याचा उंडा किमान तासभर चांगला मुरू द्यावा. 
• साट्यासाठी साजूक तूप आणि कॉर्न फ्लोअर एकत्र करून चांगले फेटून घ्यावे.
• पाकासाठी जेवढी साखर तेवढेच पाणी त्यात घालून भांडे आचेवर ठेवावे आणि दोन तारी पाक करावा. (हा पाक नंतर त्यात चिरोटे घातल्यावर घट्ट होत जातो.) आच बंद केल्यावर पाकात स्वादासाठी किंचित केशर आणि वेलचीपूड घालावी.
• मग चांगला भिजलेला मैद्याचा उंडा घेऊन त्याचे सारख्या आकाराचे लहान लहान गोळे करून घ्यावे.
• मग त्यातला एक गोळा घेऊन त्याची पातळ पोळी लाटून घ्यावी आणि ती एका ताटात ठेवून त्या पोळीवर साटा सगळीकडे लावून, एकसारखा पसरवून घ्यावा. 
• दुसऱ्या गोळ्याचीही अशीच पातळ पोळी लाटून, ती आधी ताटात ठेवलेल्या पोळीवर ठेवावी आणि त्या दुसऱ्या पोळीलाही साटा सगळीकडे लावून, एकसारखा पसरवून घ्यावा.
• अशाप्रकारे साटा लावलेल्या एकूण पाच पोळ्या एकावर एक ठेवाव्या आणि पाचव्या पोळीच्या वरच्या बाजूलाही साटा सगळीकडे लावून, एकसारखा पसरवून घ्यावा.
• मग त्या पाच पोळ्यांची गुंडाळी करावी. गुंडाळी करतांना गुंडाळीच्या प्रत्येक घडीबरोबर पोळीच्या खालच्या साटा न लावलेल्या बाजूलाही थोडा साटा लावत जावा आणि गुंडाळीचं शेवटचं टोक साटा लावून नीट बंद करून घ्यावं.
• मग त्या गुंडाळीचे सुरीने लहान लहान काप करून घ्यावे.
• कापातल्या गुंडाळ्यांचा चक्राकार भाग खालच्या आणि वरच्या बाजूला येईल अशा प्रकारे तो काप पोळपाटावर ठेवावा आणि लाटण्याने हलक्या हाताने दाब देऊन तो काप लाटून घ्यावा. 
• सगळे काप लाटून होत आले की मग कढईत साजूक तूप किंवा तेल घेऊन ते मंद आचेवर गरम होऊ द्यावं. तूप किंवा तेल नीट तापल्यावर त्यात लाटलेले काप सोडून चिरोटे तळून घ्यावे. 
• चिरोटे मंद आचेवर तळून घ्यावे. तळतांना चिरोट्यावर झाऱ्याने तूप / तेल उडवावे म्हणजे चिरोटे नीट तळले जाऊन छान फुलतात. (काप तेलात सोडल्यावर तो जेव्हा वरती येतो, तेव्हा झाऱ्याने त्याला एखादं मिनिटभर अलगद दाबून त्याला कढईचा स्पर्श होणार नाही पण काप तुपाखाली / तेलाखाली संपूर्ण बुडेल असा राहू दिला तरी तो काप नीट तळला जाऊन चिरोटा चांगला फुलतो.) चिरोटा तळतांना त्याची एक बाजू नीट तळली गेली, की तो उलटवून दुसऱ्या बाजूनेही व्यवस्थित तळून घ्यावा. अशाप्रकारे किंचित गुलाबी रंगावर चिरोटे तळून घ्यावे.
• तळलेल्या चिरोट्याचे तूप / तेल निथळवून घेऊन तो गरम चिरोटा लगेच साखरेच्या पाकात टाकावा आणि लगेच पाकातल्या झाऱ्याने त्याची बाजू उलटवून घ्यावी म्हणजे त्यात सगळीकडून व्यवस्थित पाक शिरतो.
• पहिला चिरोटा पाकात टाकल्यावर दुसरा चिरोटा तळून होईपर्यंत पहिला चिरोटा पाकातच ठेवावा. दुसरा चिरोटा तळून पाकात टाकला, की पहिला चिरोटा पाकातून काढून चाळणीवर उभा निथळत ठेवावा. याप्रमाणे सगळे चिरोटे तळून, मग पाकातून काढून चाळणीत उभे करून, निथळू द्यावे. 
• गार झालेले चिरोटे खायला द्यावे. 

टीप - चिरोटे करतांना मदतीला अजून एखादी व्यक्ती असेल, तर चिरोटे झटपट करून होतात. 

मॅक्रो फोटो - माशी / Macro Photo - The Fly

झाडाच्या पानाच्या मागच्या बाजूला निवांतपणे बसलेल्या माशीचे मॅक्रो फोटो 

/

Macro photos of the fly relaxing on the backside of leaf of a tree

  

    

माशी न उडता शांतपणे बसून राहिली म्हणून मला हे फोटो काढता आले. 

/

As fly sat silently without flying, I was able to took these photos.

केरळ ट्रीप - काही अनुभव - भाग ९ - परतीचा प्रवास आणि समारोप

भाग १, --- भाग २, --- भाग ३, --- भाग ४, --- भाग ५, --- भाग ६, --- भाग ७, --- भाग ८, 
पुढे -

     दुसऱ्या दिवशी सकाळी आम्ही ब्रेकफास्टसाठी खाली येतांना हॉटेलमधून चेक आऊट करण्याच्या तयारीनेच खाली आलो. ब्रेकफास्टसाठी टेबलवर कालच्यासारखेच ब्रेड, बटर, जाम, इडली, चटणी, सांबार, जाड छोटे डोसे, पुऱ्या, भाजी, कॉर्नफ्लेक्स, साखर, दूध, चहा, कॉफी, काळ्या द्राक्षांचा ज्यूस असे पदार्थ मांडलेले होते. आम्हांला पदार्थ वाढतांना वेटरने त्या दिवशी आम्ही तिथून निघणार का याची चौकशी केली. विमानाच्या बदललेल्या वेळेप्रमाणे आमचं विमान तासभर उशीरा सुटणार होतं, पण आम्ही मात्र विमानाच्या आधीच्या वेळेप्रमाणे विमानतळावर चेक इन करण्यासाठी जाणार होतो. ब्रेकफास्टनंतर चेक आऊट करून आम्ही गाडीत बसलो. ड्रायव्हरने काही मिनिटांत आम्हांला विमानतळावर सोडलं. आमचं सामान घेऊन आम्ही ड्रायव्हरचा निरोप घेतला.

     तिथल्या ट्राॅलीवर आम्ही आमचं सामान ठेवत असतांना समोरून विमानतळावरचा एक माणूस आला. "मी तुमचं सामान आतमध्ये घेऊन जातो," असं म्हणत त्याने एका बॅगेला हात घातला. "आम्हांला कोणाची मदत नकोय, आम्ही आमचं सामान घेऊन जाऊ." असं आम्ही सांगूनही तो ऐकेना आणि तो आमची बॅग हातात धरून बसला, ती सोडेचना. एकीकडे तो दुसऱ्या ट्राॅलीवर आमचं बाकीचं सामानही ठेवायला लागला. आम्ही त्याला वारंवार आम्हांला त्याची मदत नकोय म्हणून सांगत असतांना त्याने आमचं सामान घट्ट धरून ठेवलं आणि "शंभर रुपयांसाठी मला नको काय म्हणताय," असा हेका धरला. त्याच्या हातातून सामान ओढून घेण्याचा प्रयत्न करूनही त्याने ट्राॅली आणि बॅग दोन्ही सोडलं नाही. शेवटी वाद नको, म्हणून आमच्यातल्या एका व्यक्तीने त्याला परवानगी दिली. पण विमानतळावरच्या कर्मचाऱ्याकडून अशी अव्यावसायिक वागणूक आम्हांला अपेक्षित नव्हती.

     पुढचे चेक इनचे सोपस्कार काही मिनिटांत पार पाडून आम्ही गेटपाशी असलेल्या खुर्च्यांमध्ये स्थानापन्न झालो. या खुर्च्या मुंबई विमानतळावरच्या खुर्च्यांपेक्षा जास्त आरामशीर होत्या. बोर्डिंगच्या दिलेल्या वेळेपेक्षा थोड्या उशीरा बोर्डिंगसाठी गेट उघडलं गेलं. जेट एअरवेज आंतरराष्ट्रीय प्रवासी वाहतूक करत असल्याने, त्यांच्या विमानात बारा नंबरच्या सीटच्या रांगेनंतर (तेरा नंबर टाळून) थेट चौदा नंबरच्या सीटची रांग होती, हे पाहून गंमत वाटली. विमानात मागच्या वेळेसारखा सीटचा किंवा खाण्याचा काही गोंधळ झाला नाही. त्यादिवशीची हवाही स्वच्छ असल्याने विमानाच्या खिडकीतून समुद्र आणि जमीन दोन्ही स्पष्ट दिसत होते. विमानाचा पायलट मात्र विलक्षण वेगाने विमान हाकत असावा, कारण आमच्या कानाला सारखे दडे बसत होते. बहुधा या वेगामुळेच आम्ही वेळेआधीच मुंबई विमानतळावर येऊन पोहोचलो.

  

     विमानातून बाहेर पडून आम्ही सरकत्या बेल्टवरचं आमचं सामान घेतलं आणि घरी जाण्यासाठी टॅक्सी केली. टॅक्सीतून जातांना दिसणारी मुंबईतली बकाल वस्ती आणि केरळमध्ये आमच्या डोळ्यांना सतत दिसणारी हिरवाई यांच्यातला फरक स्पष्ट जाणवण्याजोगा होता. पुढच्या प्रवासात रस्त्यात लागणारे खड्डे आम्हांला आम्ही घरी परततोय याची परखड जाणीव करून देत होते.

     बाकीच्यांच्या दृष्टीने तशी ही आमची एकंदर ट्रीप चांगली झाली, माझ्यासाठी मात्र ही ट्रीप थोडी चांगली, थोडी वाईट असा संमिश्र अनुभव देणारी ठरली. एकतर आयपॉड हरवल्याने झालेली थोडीशी हळहळ आणि ड्रायव्हरचं काही बाबतीतलं हेकेखोर वागणं याने माझी चीडचीड झाली. ड्रायव्हरने आमच्या सूचना लक्षात घेऊन, काही बाबतीत आमचं ऐकलं असतं, तर माझी ट्रीप अजून जास्त चांगली झाली असती. असो. (बाकी आयपॉड हरवल्यामुळे तेव्हा वाटणारी हळहळ मात्र आता कमी होऊन आयपॉड हरवला, ते चांगलंच झालं असं आता वाटायला लागलं आहे.) 

     केरळ ट्रीपमधल्या माझ्या अनुभवांचा इतरांना काही उपयोग व्हावा या हेतूने या ट्रीपबद्दल मी मुद्दामच जास्त तपशील देत लिहिलंय. केरळचं जसं वर्णन केलं जातं त्याप्रमाणे मला तरी या ट्रीपमध्ये केरळ "गाॅॅड्स ओन कंट्री" वगैरे काही वाटलं नाही. एकतर सतत एसी गाडीमध्ये किंवा एसी हॉटेलमध्ये असल्याने तिथल्या वातावरणाशी स्वतःला जुळवून घेण्याचा पुरेसा अनुभव आम्हांला मिळाला नाही, त्यामुळे प्रवासात काचेपलिकडून सतत दिसणारी तिथली हिरवाई मनात झिरपून प्रत्यक्ष अनुभवायला मिळाल्यासारखी वाटली नाही. कोचीच्या मुक्कामात आणि कोवलमला जातांना वाटेतल्या प्रवासात जितका उकाडा जाणवला, तितका इतर ठिकाणी जाणवला नाही, त्यामुळे तिथे आम्ही एसीशिवायही सहज वावरू शकलो असतो, असं वाटत राहिलं, पण कदाचित त्यामुळे डासांचा त्रास जाणवला असता.

केरळची आठवण - मोरपिसांचा पंखा

      

     केरळमध्ये मंदिरात जायचं असेल तर व्यवस्थित देवदर्शन होण्यासाठी पुढचा तीनचार तासांचा वेळ मोकळा ठेवणं आवश्यक आहे, विशेषकरून या काळात रेल्वेचा प्रवास, बसप्रवास, विमानप्रवास करण्याचा बेत ठेवू नये, नाहीतर एखादेवेळी रांगेत अडकून पडल्यामुळे दर्शनाविना परतावं लागण्याची शक्यता असते. केरळमधली मला खटकलेली एक गोष्ट म्हणजे तिथल्या मंदिरांमध्ये जशी स्वच्छता राखलेली जाणवत होती, तसाच अनेक ठिकाणी सार्वजनिक जागी असलेला (मुंबईच्या तुलनेत थोडा असलेला) कचरा डोळ्यांना खुपत होता, तशीच ठिकठिकाणी कालव्यांमध्ये वाढलेली जलपर्णी कालव्यांच्या सौंदर्यामध्ये बाधा आणत होती.

     केरळमधलं खूप गाजावाजा केलेलं हाऊसबोटीतलं वास्तव्यही मला फारसं आवडलं नाही. हाऊसबोटीतला दिवसभराचा प्रवास अतिशय नयनरम्य असूनही, हाऊसबोटीवरची संध्याकाळ काहीशी कंटाळवाणी झाली आणि तेव्हाचा डासांचा अनुभवही किळसवाणा वाटला. त्यामुळे हाऊसबोटीत मुक्काम करायच्या ऐवजी सहासात तासांची बोट राईड आणि नंतर एखाद्या हॉटेलमध्ये केलेला मुक्काम जास्त सुखदायक ठरला असता असं वाटत राहिलं.

     तसंच इतक्या दिवसांचा सततचा लांबचा प्रवास आणि प्रवासात सतत बसून राहणं यामुळे पाठीला रग लागून शेवटीशेवटी आम्हांला प्रवासाचा कंटाळा यायला लागला होता. मात्र आम्ही बाकीच्यांचे जेवणाविषयीचे जे अनुभव ऐकले होते, त्याप्रमाणे आमचे जेवणाचे फारसे हाल झाले नाहीत, एकदोन अपवाद वगळता, बाकी सगळीकडे आम्हांला व्यवस्थित जेवण मिळालं होतं.

     केरळमध्ये मसाले आणि काजू खरेदी करतांना ते शासकीय परवाना मिळालेल्या दुकानांमधूनच खरेदी करावेत. रस्त्यावर किंवा छोट्या टपऱ्यांमधून स्वस्तात मसाले, काजू विकायला ठेवलेले दिसले, तरी घेऊ नयेत, कारण अशा खरेदीत हमखास फसवणूक होण्याचा अनुभव बऱ्याच जणांना येतो. केरळमध्ये उत्तम प्रतीचे आणि मऊ कॉटनचे कपडे मिळतात, (फक्त त्यातले बरेचसे पांढऱ्या रंगाचे असतात,) त्यामुळे ज्यांना तिथून साड्या, धोतरं / लुंगी, उपरणं इत्यादी कपडे खरेदी करायचे असतील त्यांनी अवश्य खरेदी करावेत. आम्ही ज्या दुकानात कपड्यांची खरेदी केली तिथे (विशेषकरून) धोतर, उपरणे इत्यादी कपड्यांची किंमत मुंबईतल्या किंमतीपेक्षा निश्चितच कमी होती.

     या ट्रीपचा एकंदर संमिश्र अनुभव पाहता या ट्रीपऐवजी मी आधी प्लॅन केलेली तीनचार दिवसांची आणि फक्त एकदोन ठिकाणांचीच ट्रीप केली असती आणि आम्ही तिथे निवांतपणे राहिलो असतो, तर जास्त बरं झालं असतं, असं मला आजही वाटतं. दुर्दैवाने मला ट्रीपमध्ये नेमकं काय हवंय ते समजण्यात आमची ट्रॅव्हल एजन्सी चालवणारी मैत्रिण जरा कमी पडली आणि मला ट्रीपचा हा संमिश्र अनुभव मिळाला. ही ट्रीप चांगली झाली, पण ह्या ट्रीपला माझी संस्मरणीय ट्रीपही म्हणता येणार नाही हे निश्चित! यापुढे ट्रीप आखायची झाली तर अशी जास्त दिवसांची ट्रीप पुन्हा आखायची नाही, हेही मी आता पक्कं ठरवलं आहे.
                

केरळ ट्रीप - काही अनुभव - भाग ८ - कोवलम - त्रिवेंद्रम स्थळदर्शन

भाग १, --- भाग २, --- भाग ३, --- भाग ४, --- भाग ५, --- भाग ६, --- भाग ७,

पुढे -

     रात्रीच्या शांत झोपेमुळे सकाळी उठल्यावर एकदम प्रसन्न वाटत होतं आणि माझं पित्तही शमलं होतं. आम्ही ब्रेकफास्टसाठी डायनिंग हॉलमध्ये आलो तेव्हा तिथे ब्रेड, बटर, जाम, इडली, चटणी, सांबार, जाड छोटे डोसे, पुऱ्या, भाजी, कॉर्नफ्लेक्स, साखर, दूध, चहा, कॉफी, काळ्या द्राक्षांचा ज्यूस असे पदार्थ मांडलेले दिसले. वेटर प्रत्येकाच्या टेबलापाशी जाऊन प्रत्येकाला काय हवं, ते विचारत होते. टेबलावरच्या भांड्यात डोसे, इडली, टोस्ट केलेले ब्रेड असतांनाही ते गरम गरम पदार्थ तयार करून आणून ते प्रत्येकाच्या डीशमध्ये वाढत होते. भांड्यातला एखादा पदार्थ संपलेला दिसला, की ते तो पदार्थ पुन्हा भांड्यात आणून ठेवत होते.

सकाळच्या वेळी हॉटेलच्या गॅलरीतून दिसणारं एका बाजूचं दृश्य

    

हॉटेलच्या मागच्या बाजूच्या गॅलरीच्या काचा अशा चित्रांनी सजवलेल्या होत्या.

  

हॉटेलकडून थेट निळ्याशार समुद्राच्या दिशेने जाणारा रस्ता

     

     आमचा ब्रेकफास्ट झाल्यावर आम्ही ड्रायव्हरला फोन केला आणि टेकडीच्या रस्त्यात काही किरकोळ दुरूस्तीचं काम चालू असल्याने आम्हीच खाली गाडी पार्क केली होती तिथे गेलो. त्यादिवशी आम्ही पद्मनाभस्वामी मंदिर आणि त्याच्याजवळचं म्युझियम बघणार होतो. (तिथली आर्ट गॅलरी बहुतेक त्या दिवशी बंद होती.) त्याशिवाय मला त्या दिवशी वेब चेक इन करायचं असल्याने आमच्या जाण्यायेण्याच्या रस्त्यावर असलेल्या सायबर कॅफेमध्येही जायचं होतं. आमच्यापैकी बहुतेकांना विमानात शक्यतो स्वतःच्या सोयीचीच सीट पाहिजे होती (वेब चेक इन न करता हव्या तशा सीट्स मिळणं शक्य नव्हतं), म्हणून सीट्सचं आरक्षण करण्यासाठी आणि (विमानाची वेळ बदलल्याने) आम्हांला विमानात दुपारचं जेवण मिळणार आहे की नाही याची खात्री करून घेऊन हव्या त्या प्रकारचं जेवण निवडण्यासाठी वेब चेक इन करणं आवश्यक होतं. म्हणून मी ड्रायव्हरला सांगितलं, की "इथून मंदिरात जातांना वाटेतल्या सायबर कॅफेपाशी गाडी थांबवा, मला वेब चेक इन करायचं आहे. त्यात जास्त उशीर झाला, तर आम्ही फक्त पद्मनाभस्वामी मंदिर बघू, म्युझियम बघणार नाही, म्हणजे तुम्हांलाही उशीर होणार नाही." ड्रायव्हरने होकार दिला.

     प्रत्यक्षात ड्रायव्हरने गाडी चालू केल्यावर, सायबर कॅफेच्या इथे गाडी थांबवलीच नाही. तो म्हणाला, "पद्मनाभस्वामी मंदिराच्या परिसरात भरपूर सायबर कॅफे आहेत, तिथे तुमचं काम होऊन जाईल." मी त्याला म्हणाले, की "वेब चेक इन केलं, की बाकीचे जास्त सोपस्कार करावे लागत नाहीत, म्हणून मला ते करणं आवश्यक आहे." त्यावर तो बेफिकीरीने म्हणाला, की "इथे तुम्हांला त्याची काही जरूरी नाही." माझ्या दृष्टीने ते काम किती महत्त्वाचं आहे, हे त्याला समजतच नव्हतं.

     आम्ही पद्मनाभस्वामी मंदिरापाशी पोहोचलो. तिथे मंदिरात प्रवेश करतांना पुरुषांना धोतर किंवा लुंगी परिधान करणं आवश्यक होतं, तसंच स्त्रियांनाही साडी नेसणं किंवा पंजाबी ड्रेसवर लुंगीसारखा पंचा - मुंडू नेसणं अनिवार्य होतं, त्याशिवाय मंदिरात प्रवेश मिळणार नव्हता. आमच्या ग्रुपमधल्या पुरुषमंडळींची धोतरं गुंडाळून होईपर्यंत स्त्रियांनी दर्शन करून यावं असा विचार करून आम्ही मंदिरात निघालो.

     मंदिरात गेल्यावर तिथे दर्शनासाठी रांग लागलेली दिसली, त्या रांगेत उभं रहायचं म्हणून आम्ही रांग कुठे संपते, ते पाहत पुढे निघालो. मंदिराला मोठा वळसा घालून गेलेली ती भलीमोठी रांग खूप आतवर संपत होती. आम्ही बराचवेळ रांगेत उभं राहिलो. साडेदहाच्या सुमाराला लोकांना दर्शनासाठी सोडायला सुरूवात झाली, आमची रांग हळूहळू पुढे सरकत होती. मात्र त्यामुळे मंदिरात कोरलेली शिल्पं आम्हांला व्यवस्थित बघता आली. मंदिरातली शिल्पं आणि मंदिराची वास्तू हे दोन्ही अगदी बघण्यासारखं आहे. (पद्मनाभस्वामीची मूर्तीही बघण्यासारखी आहे.)

     रांगेतून पुढे सरकत असतांना, जिथे साखळी लावून रांग बंद केली जाते, त्या साखळीपासून आम्ही सातआठ फूट अंतरावर असतांना दर्शन बंद झालं. आता थेट पाऊण वाजता दर्शनासाठी मंदिर खुलं होणार होतं. तेवढा वेळ तिथे एका जागी उभं राहून आमचे पाय दुखायला लागले. एव्हाना रांगेतली लहान मुलं रडायला लागली होती, काही लहान मुलांचे पालक रांग सोडून आपल्या लहान मुलांना घेऊन मंदिरातून तसेच दर्शनाविना परतू लागले होते.

     तेवढ्यात देव मिरवून आणण्याचा सोहळा सुरू झाला. पुढे हातात दिवे घेतलेले पुजारी, त्यांच्यामागे देव डोक्यावर घेतलेले तिघे पुजारी, त्यांच्यामागे वाजंत्री अशा क्रमाने काहीजण तीनवेळा प्रदक्षिणा घालून गेले. मंदिरासमोर असलेल्या स्तंभाजवळ दहीभात आणि कमळाच्या पाकळ्या ओवाळून टाकल्या गेल्या. त्याचवेळी एक हत्तीही मंदिरात आला होता, तो देवाला प्रदक्षिणा घालून जातांना दिसला. मंदिरात हत्ती कुठून आला असेल याचं मला नवल वाटत होतं. मंदिराच्या दर्शनी भागात असलेल्या पायऱ्यांवरून हत्ती आणणं शक्यच नव्हतं. त्याशिवाय मंदिराच्या अंगणात असलेल्या वाळूचंही मला नवल वाटत होतं. मी रांगेतल्या एका बाईला विचारलं, की इथे जवळ समुद्र आहे का? त्यावर ती म्हणाली, की 'अशी श्रद्धा आहे, की जसा विष्णू क्षीरसागरात शयन करत असतो, तसंच इथल्या विष्णूच्या मूर्तीखालीही देवळाच्या खालच्या भागात गुप्त समुद्र आहे.' या मंदिराच्या बाबतीत अशा अनेक आख्यायिका ऐकायला मिळतात. त्याशिवाय असंही कळलं, की या मंदिरात देवाचं पहिलं दर्शन घ्यायचा मान त्रावणकोरच्या राजाचा आहे, शेजारच्या राजवाड्यातून या मंदिरात थेट येणारा एक दरवाजा आहे, त्या दरवाजाने येऊन राजा रोज देवाचं दर्शन घेतो.

     अखेर पाऊण वाजेपर्यंत तिथे उभं राहिल्यावर पुन्हा एकदा लोकांना दर्शनासाठी आत सोडायला सुरूवात झाली होती. आतमध्ये रांग मोडून सगळ्या लोकांची एकत्र रेटारेटी होत होती. थोड्या वेळाने शेवटी एकदाचे आम्ही गाभाऱ्यासमोर आलो, तिथे पुजारी लोकांना लगेच बाहेर घालवत होते. गाभाऱ्यात खूप निरखून पाहूनही मला तिथे विनाशाचं सूचन करणाऱ्या, शंकराच्या पिंडीवर टेकलेल्या विष्णूच्या हाताच्या सोन्याच्या पंजाशिवाय काहीही दिसू शकलं नाही. (हा दोष गर्दीचा नसून माझाच होता.) तिथल्या गर्दीत ज्यांना देवासमोरच्या हुंडीत पैसे टाकायचे होते, त्यांना ते टाकायलाही जमत नव्हते. अफाट संपत्तीचा मालक असलेल्या पद्मनाभस्वामीला त्या पैशांची गरजच नव्हती. तिथले पुजारी त्या सर्व गर्दीला बाहेर काढण्यात गुंतलेले होते. नीट दर्शन न झाल्याने काहीशी बेचैन झालेली मी तिथून बाहेर आले. एव्हाना मंदिरातलं प्रसादाचं काऊंटरही बंद झालं होतं.

     उन्हात तापलेल्या पायऱ्यांवरून उतरतांना पाय पोळू नये म्हणून चटचट उतरत आम्ही चपला घालण्यासाठी घाईने निघालो, तर समोर आमच्या ग्रुपमधले पुरुष उभे होते. ते आमच्या पाठीमागून दर्शनासाठी आले होते आणि मंदिरात सरळ समोर चालत गेले होते, (आम्ही थांबलो होतो त्या साखळीजवळ आमच्यापुढे असलेल्या लोकांना आत सोडलं जात होतं आणि बाहेरून सरळ पुढे येणारे काही लोक त्या रांगेत शिरत होते, त्या रांगेने) आत जाऊन त्यांनी आमच्याआधी दर्शन घेतलं होतं. तिथून बाहेर पडल्यानंतर त्यांनी मंदिराशेजारचं म्युझियमही पाहिलं होतं आणि तरी आम्ही बाहेर आलो नाही, म्हणून आम्ही आत कुठे अडकलो याची काळजी करत ते बाहेर उभे होते. तेवढ्या वेळात आमच्या ड्रायव्हरचं जेवणही झालं होतं.

     आम्ही एका हॉटेलमध्ये जाऊन ज्यूस घेतलं, तीन वाजून गेले होते, जेवायची वेळ होऊन गेल्याने आता कोणाला जेवायची इच्छा नव्हती. शेजारचं म्युझियम बघण्यासारखं होतं, पण ते आता दुपारचं बंद झालं होतं, चार वाजता ते पुन्हा उघडणार होतं. तेव्हा आता वेब चेक इनचं काम करून घ्यावं म्हणून मी तिथल्या बाजारात सायबर कॅफे शोधायला लागले. तिथे एकही सायबर कॅफे नव्हता. त्यामुळे हॉटेलच्या इथे जाऊन वेब चेक इनचं काम करण्याशिवाय दुसरा पर्याय नव्हता. हेच काम सकाळी झालं असतं, तर चार वाजता म्युझियम उघडल्यावर आम्हांला निवांतपणे म्युझियम बघता आलं असतं, पण आमच्या ड्रायव्हरच्या विचित्र स्वभावाला औषध नव्हतं. आमची गाडी मंदिरापासून लांबवर असलेल्या पार्किंगच्या मैदानात पार्क केलेली होती. वाटेत कुठे सायबर कॅफे दिसतोय का हे पाहत आम्ही गाडीकडे चालत निघालो. मी वाटेत दिसणाऱ्या सर्व दुकानांच्या नावाच्या पाट्या (इंग्लिशमधल्या) वाचत होते, पण त्यात एकही सायबर कॅफेची पाटी आढळत नव्हती. शिवाय मंदिराजवळचा बाजार सोडला, तर बाकीच्या परिसरातली बरीचशी दुकानं बंद दिसत होती. आम्हांला वाटेत काही मॉल दिसले, पण आम्ही त्या मॉलच्या आत जाऊन सायबर कॅफे शोधले नाहीत. शेवटी गाडीपर्यंत जाईपर्यंत मला एकही सायबर कॅफे दिसला नाही. त्यामुळे तिथल्या तिथेच वेब चेक इन करून मग म्युझियम बघण्याच्या माझ्या बेताला सुरुंग लागला.

     गाडीत बसतांना झालेली माझी चीडचीड आणि नाराजी पाहून ड्रायव्हर म्हणाला, की "काल या भागात काही दुकानांना आग लागून ती दुकानं जळून खाक झाली, म्हणून आज इथली बहुतेक दुकानं बंद ठेवलेली आहेत." तो खरं बोलत असेलही, पण तो निव्वळ कारणं देत होता. सकाळी त्याने वर्णन केलेले मंदिराच्या परिसरातले जे पुष्कळ सायबर कॅफे होते, त्यातला एकही मला प्रत्यक्षात दिसलेला नव्हता. तिथून आम्ही त्याला गाडी थेट हॉटेलवर घ्यायला सांगितली. हॉटेलच्या दरवाजापाशी उतरल्यावर आम्ही वरती आमच्या खोल्यांमध्ये न जाता, आधी वेब चेक इनचं काम करून घेतलं. प्रत्येकाला हवी तशी सीट मिळाल्यावर आणि आम्हांला विमानात आम्ही निवडलेल्या प्रकारचं दुपारचं जेवण मिळणार आहे, याची खात्री झाल्यावर मी सुटकेचा निश्वास सोडला. मग थोडावेळ आराम करावा, म्हणून आम्ही हॉटेलमधल्या आमच्या खोल्यांमध्ये गेलो.

हॉटेलच्या रस्त्यावरून पार्किंगच्या जागेचं दिसणारं दृश्य - पुढे पसरलेला समुद्र

                                                     

समुद्रकिनाऱ्यावर मनमुराद वेळ घालवतांना

     थोड्यावेळाने फ्रेश होऊन आम्ही हॉटेलबाहेर पडलो. आता पुढे काय करायचं याचा कोणताही प्रोग्रॅम नसल्याने आम्ही आम्हांला हवं तिथे स्वच्छंद फिरायला मोकळे होतो. आम्ही समोरच्या समुद्रकिनाऱ्यावर गेलो. तो स्वच्छ समुद्रकिनारा आणि समुद्राचं निळंशार स्वच्छ पाणी पाहून आमचे डोळे निवले. समुद्राच्या सातआठ लहान लाटांनंतर मध्येच एक मोठी लाट येत होती. आम्ही किनाऱ्यावर येणाऱ्या लाटांमध्ये उभे राहून समुद्राच्या पाण्याचा मनसोक्त आनंद घेत होतो. मधूनच मोठी लाट आली, की मागे सरत होतो. थोड्या वेळाने सूर्यास्त झाला, हलका पाऊस पडायला लागला, तरी आम्ही पाण्यातच खेळत होतो. किनाऱ्यावर अंधार पडायला लागला, तरी बरेचजण तिथे मनसोक्त भिजत होते. आजूबाजूला भरपूर माणसं असल्याने आम्हीही तिथेच थांबलो होतो. थोड्यावेळाने तिथले सुरक्षारक्षक शिट्या वाजवून लोकांना समुद्राच्या पाण्यात जास्त आत जाऊ नका, म्हणून सूचना द्यायला लागले. पाऊसही जरा वाढला, मग मात्र आम्ही तिथून निघून किनाऱ्यावरच्या दुकानांच्या आडोशाला उभे राहिलो. तिथल्या दुकांनांमधल्या शंखशिंपल्यांच्या काही वस्तू विकत घेऊन आम्ही तिथून निघालो.

     तिथून पुढे चालत आम्ही काल आमच्या ग्रुपने ज्या दुकानातून डाळीचे वडे विकत घेतले होते, त्या दुकानापर्यंत गेलो. पण आम्ही तिथे जाईपर्यंत त्या दुकानातले डाळीचे वडे संपत आले होते. तिथे शिल्लक असलेले सगळे वडे आम्ही विकत घेतले, तरी प्रत्येकाच्या वाट्याला अर्धा अर्धा वडा आला. तिथल्या स्टूलांवर आम्ही निवांतपणे बसलो आणि थोड्या वेळाने स्लाईस पिऊन तिथून हॉटेलकडे परत निघालो. आम्ही हॉटेलमध्ये जाईपर्यंत तिथल्या रात्रीच्या जेवणाची वेळ झाली होती. मग आम्ही सरळ जेवायलाच गेलो.

     आम्ही जेवणासाठी त्या दिवशीही नवरतन कुर्मा, पोळ्या आणि काश्मिरी पुलाव मागवला होता. वेटर आदल्या दिवसाप्रमाणेच आम्हांला काय हवं, त्याची विचारपूस करून वाढत होते. पण नेमकी माझ्या डीशमधल्या नवरतन कुर्म्यात चुकून आलेली तिखटजाळ मिरची खाल्ली गेल्याने परत माझं तोंड आलं आणि ट्रीपनंतर मला त्याचा चांगलाच त्रास झाला. जेवणानंतर आम्ही आईसक्रीम खात असतांना महाराष्ट्रीयन स्त्रियांचा मोठा घोळका तिथे जेवायला आला होता, त्यांच्यापैकी बऱ्याचशा स्त्रिया या ज्येष्ठ नागरीक वयोगटातल्या होत्या, त्यांच्यात एकच मध्यमवयीन स्त्री दिसत होती. काल आमच्यापैकी जे संध्याकाळी हॉटेलबाहेर फिरायला गेले होते, त्यांचं त्याच स्त्रीशी म्हणजे मिसेस ठाकूरशी बोलणं झालं  होतं. मिसेस ठाकूर आमच्या सगळ्यांशी ओळख करून घ्यायला आल्या.

     जेवणानंतर आम्ही सगळे एका खोलीत बसून नवीन विकत घेतलेलं सामान पॅक करत असतांना पुन्हा मिसेस ठाकूर आमच्याशी चर्चा करायला आल्या. आमच्या प्रफुल्लित चेहऱ्यांवरून आमची ट्रीप चांगली झाली असल्याचं त्यांनी ताडलं होतं. त्यामानाने त्यांची ट्रीप त्यांच्या दीरांनी स्वतः आखली असूनही त्यांच्या मनाजोगती झाली नव्हती. एकतर बऱ्याच वयस्कर बायका सोबत असल्याने, त्यांच्या ट्रीपवर काहीशा मर्यादा पडल्या होत्या आणि काही ठिकाणी चुकीच्या वेळेत गेल्याने, मंदिरं बंद असल्याने त्यांना देवदर्शन मिळू शकलं नव्हतं. आमच्या ग्रुपमधले ज्येष्ठ नागरिक तुलनेने समाधानी असल्याने, त्या आमच्या ट्रीपच्या एकंदर प्लॅनबाबत आमच्याशी चर्चा करायला आल्या होत्या. त्या निघून गेल्यावर आम्ही नवीन विकत घेतलेलं सामान नीट पॅक केलं आणि आपापल्या खोल्यांमध्ये गेलो. आमच्या खोलीतला एसी आज बंद होता, पण एसीची तशी गरज नसल्याने आम्ही त्याची तक्रार केली नाही.

     आता आम्हांला परतीचे वेध लागले होते, पण या ट्रीपमधल्या एकूण हॉटेल्सपैकी या हॉटेलचं आमचं वास्तव्य एकदम सुखावह झालं होतं. इतर कोणत्याही हॉटेलमध्ये असतात तशा या हॉटेलच्या व्यवस्थापनातही काही त्रुटी होत्या, पण तरीही या हॉटेलच्या वास्तूमध्ये आम्हांला विलक्षण प्रसन्नता अनुभवाला आली होती. पुन्हा कधी केरळला यायचं झालं, तर केरळमधल्या बाकी कुठल्याही ठिकाणी न जाता फक्त कोवलमला यायचं आणि या हॉटेलमध्ये दोन दिवस मुक्काम करून इथल्या परिसरात निवांत फिरायचं, असं आमच्यापैकी प्रत्येकाने बोलून दाखवलं होतं.

केरळ ट्रीप - काही अनुभव - भाग ७ - अलेप्पी ते कोवलम

भाग १, --- भाग २, --- भाग ३, --- भाग ४, --- भाग ५, --- भाग ६,
पुढे -

     सकाळी जाग आली, तेव्हा हलणाऱ्या बोटीमुळे की काय, पण झोप पूर्ण झाल्यासारखी वाटत नव्हती. मला बोटीवरून सूर्योदय बघायचा होता, पण सगळं आवरण्याच्या गडबडीत सूर्योदय काही बघायला मिळाला नाही. त्यात गरम पाण्याची सोय नसल्याने, थंड पाण्यावरच भागवून आम्ही तयार होत होतो, तेवढ्यात बोट अचानक चालू झाली. बोट सकाळी आठ वाजता चालू व्हायच्या ऐवजी साडेसातच्या आधी चालू झाली, याचं नवल करत आम्ही घाईने आटोपून, आमचं सामान घेऊन बाहेर डेकवर आलो.

     

ब्रेकफास्टची तयारी

     

     सकाळच्या कोवळ्या उन्हात बॅकवाॅटरचं दृश्य खूप आल्हाददायक दिसत होतं. आम्ही थोडावेळ बाहेरचं दृश्य बघण्यात रमलो नाही, तोच पावणेआठच्या सुमारास चहा आणि त्याच्याबरोबर ब्रेकफास्टही आला. ते पाहून मला अजूनच आश्चर्य वाटलं, कारण आदल्या दिवशी आम्हांला आमच्या ड्रायव्हरने सांगितलं होतं, की बोटीतून जेट्टीवर उतरल्यावर साडेनऊ वाजता तिथे आमचा ब्रेकफास्ट होईल. पण जास्त विचार न करता आम्ही चहा घ्यायला सुरूवात केली. ब्रेकफास्टसाठी आम्हांला जाड छोटे डोसे, चटणी आणि सांबार एवढं आणून दिलेलं होतं. सगळ्यांचे डोसे खाऊन होत आले असतांना चटणी संपली म्हणून वाढप्याला अजून चटणी आणायला सांगितल्यावर, त्याने "चटणी संपली. एवढीच चटणी केली होती." असं उत्तर दिलं आणि पुढे काही न बोलता तो निघून गेला. या सगळ्या गडबडीत आमच्या हाऊसबोटीच्या पॅकेजमध्ये समावेश असलेली अननस, पपई अशी फळं (जी मधल्या पॅसेजमध्ये बेसिनजवळ रचून ठेवली होती) आम्हांला दिली गेली नव्हती. ती जाणीवपूर्वक दिली गेली नव्हती, की त्या दिवसाच्या एकंदर गडबडीत दिली गेली नव्हती हे कळू शकलं नाही.

   

     ब्रेकफास्ट झाल्यावर आम्ही पुन्हा बाहेर दिसणारं दृश्य बघायला लागलो. तेवढ्यात कर्मचाऱ्यांमधला जो मुख्य होता, त्याने आम्हांला आमचा फीडबॅक लिहिण्यासाठी एक फाॅर्म दिला. आमचा फीडबॅक लिहून झाल्यावर आम्ही तो फाॅर्म त्याला परत दिला आणि त्यात काय सूचना लिहिल्या आहेत, हे त्याला सांगायला लागलो. पण त्याचं आमच्या बोलण्याकडे लक्षच नव्हतं, त्याने झटकन तो फाॅर्म खिशात ठेवून दिला आणि तो चालकाशी मल्याळी भाषेत काहीतरी बोलायला लागला. आदल्या दिवशीची त्याची वागणूक आणि आताची त्याची वागणूक यात कमालीचा फरक होता.

     आमची बोट मोठ्या झपाट्याने साडेआठपर्यंत जेट्टीवर आलीसुद्धा आणि चक्क आमचा ड्रायव्हरही गाडी घेऊन तिथे हजर होता. आम्ही बोटीतून खाली उतरलो. समोर असलेलं मिनार डी लेकचं ऑफीस बंद दिसत होतं, आजूबाजूलाही सगळी सामसूम दिसत होती. बोटीवरच्या लोकांनी आमचं सामान आणून गाडीत चढवलं आणि आमचा निरोप घेतला. मग आमचा ड्रायव्हर हळूच म्हणाला, की आदल्या दिवशी बोटीवर ज्याने आमचं सामान चढवलं होतं, तो बोटीवरचा कुक आमच्या पाठीमागच्या बोटीत चढला होता आणि आम्ही जिथे उतरलो होतो, तिथेच त्याची बोट चालू होत असतांना तो पाण्यात पडून, बोटीच्या प्राॅपेलरमध्ये अडकून, गेला होता. त्यामुळे त्याला श्रद्धांजली वाहण्यासाठी मिनार डी लेकचे सगळे व्यवहार बंद होते. आदल्या दिवशी आमची बोट चालू झाल्यावर काही मिनिटांतच ही दुर्दैवी घटना घडली होती. ती अनपेक्षित बातमी ऐकून आम्ही सुन्न झालो. बोटीवरच्या कर्मचाऱ्यांच्या विचित्र वागण्याचं कारण आता उलगडलं होतं. ती दुर्दैवी घटना घडली नसती, तर त्यांनी ठरल्याप्रमाणे साडेनऊ पर्यंत आम्हांला जेट्टीवर आणलं असतं.

     त्या बातमीचा धक्का पचवत आम्ही गाडीत बसलो आणि कोवलमच्या दिशेने आमचा पुढचा प्रवास चालू झाला. वाटेत लागणाऱ्या कालव्यांवरून जाणाऱ्या पुलांपाशी पुष्कळशा ब्राह्मणी घारी भक्ष्यासाठी घिरट्या घालतांना दिसत होत्या. आता आम्हांला सततच्या प्रवासाने गाडीत नुसतं बसूनही पाठीला रग लागल्यासारखं होत होतं. त्यात त्या दिवशी आम्हांला तिथल्या उन्हाचा चटका जाणवत होता. गाडीत एसी चालू असतांनाही वातावरणातल्या उष्णतेमुळे एसीचा काहीच उपयोग होता नव्हता. एसी बंद करून गाडीच्या खिडक्या उघडून द्याव्यात म्हणजे तरी थोडी हवा येईल असं वाटत होतं. जसं ऊन वाढलं, तसं खिडकीतून आलेल्या उन्हाच्या कवडशाचाही त्वचेला चटका जाणवायला लागला. त्या उन्हामुळे गाडीतल्या एसीत जीव कोंदटल्यासारखं वाटून, अस्वस्थ होऊन आमच्यापैकी एका वयस्क व्यक्तीने टाॅयलेटची सोय असलेलं एखादं चांगलं हॉटेल पाहून तिथे गाडी थांबवायची ड्रायव्हरला सूचना केली.

     दोनतीनदा गाडी हॉटेलपाशी थांबवण्याची सूचना केल्यावर मग अचानक ड्रायव्हरने एका पेट्रोल पंपापाशी गाडी थांबवली आणि ज्यांना टाॅयलेटला जायचं असेल, त्यांनी जाऊन यावं म्हणून त्याने सांगितलं. आता गाडी थांबवलीच आहे, म्हणून तिथे जाऊन पाहिलं, तर टाॅयलेटच्या पॅसेजमध्ये एका नळाचा पाईप फुटून त्याचं पाणी तुंबलं होतं. ड्रायव्हरला ते सांगितलं आणि त्याला आम्ही पुन्हा बजावलं, की त्या व्यक्तीला उन्हाचा त्रास होतोय आणि तिला अस्वस्थ वाटत असल्याने ज्यूस घेण्यासाठी म्हणून हॉटेलपाशी गाडी थांबवायची आहे. तरी ड्रायव्हरने त्याचा हेका चालवत शहरातली सगळी चांगली दिसणारी हॉटेल्स मागे टाकली आणि शहराबाहेरच्या एका हॉटेलच्या पुष्कळ पुढे नेऊन गाडी उभी केली. 'सकाळी विशिष्ट वेळेच्या आत त्या शहराबाहेर पडलो नसतो, तर मालवाहतूकीच्या ट्रॅफीकमध्ये आपण अडकलो असतो,' असं कारण त्याने लगेच पुढे केलं. 

     गाडीपासून त्या हॉटेलपर्यंतचं अंतर भर उन्हातून पार करत आम्ही त्या हॉटेलमध्ये पोहोचलो. त्या हॉटेलच्या मेनूकार्डावर ज्यूस होतं, पण त्यावेळी हॉटेलमध्ये ज्यूस मिळणार नव्हतं, तिथे फ्रुटी, स्लाईस अशी पेयंही नव्हती. फक्त हॉटेलच्या आत सावलीत बसल्याने ज्या व्यक्तीला बरं वाटत नव्हतं, तिला जरा बरं वाटलं होतं इतकंच! "आता हॉटेलमध्ये आलोच आहोत तर इथे एक मिरिंडाची बाटली विकत घ्यावी (पुढे प्रवासात उपयोगी पडेल या हेतूने) आणि शेजारीच असलेल्या ज्यूसच्या दुकानात जाऊन ज्यूस घ्यावं," असं मी इतरांना सुचवत होते, ते आमच्या ड्रायव्हरने ऐकलं. अचानक एकाएकी त्याची ट्यूब पेटल्यासारखा तो हॉटेलच्या मालकाला म्हणाला, की "या सगळ्यांना उन्हाचा त्रास होतोय, यांना शेजारच्या दुकानात जाण्याचा त्रास सोसवणारा नाही, म्हणून यांना ज्यूस आणून इथेच द्या." ते ऐकून मला हसावं की रडावं ते कळेना. भर उन्हातून पण मोकळ्या हवेतून लांबवर चालत आम्ही इथपर्यंत आलो होतो, आता चार पावलं तीही सावलीतलीच चालून शेजारच्या दुकानात जाणं काही त्या व्यक्तीला कठीण नव्हतं. जेव्हा गाडीतल्या एसीमुळे आणि बंदीस्त खिडक्यांमुळे त्या व्यक्तीचा जीव कोंदटल्यासारखा झाला होता, तेव्हा ही तत्परता दाखवून गाडी लगेच एखाद्या हॉटेलपाशी थांबवली असती, तर जास्त बरं झालं असतं. असो. ड्रायव्हरच्या सूचनेप्रमाणे हॉटेलच्या मालकाने तत्परता दाखवत लगेच शेजारच्या दुकानातून सगळ्यांसाठी ज्यूसची ऑर्डर दिली. अर्थात त्या तत्परतेचा त्याने बिलात जास्तीचा चार्जही लावला, ही गोष्ट वेगळी!

     तिथून पुढे निघाल्यावर दुपारी दीडच्या सुमाराला आम्ही एका हॉटेलमध्ये जेवणासाठी थांबलो. ते हॉटेल दिसायला चांगलं स्वच्छ, चकचकीत होतं, तिथे लोकांची गर्दीही होती, आम्ही त्या हॉटेलच्या पहिल्या मजल्यावर जेवायला गेलो. बरेचसे लोक तिथली थाळी घेतांना दिसत होते. थाळी मोठी होती, तीनचार भाज्या, जाड तांदुळाचा भात, साध्या तांदुळाचा भात, सांबार अशा भरगच्च मेनूने भरलेली दिसत होती. त्या दिवशी उन्हाच्या काहिलीमुळे आम्ही सगळेच हैराण झालो होतो, त्यामुळे काही जेवावसंही वाटत नव्हतं. आम्हांला कोणालाच एवढी भरगच्च थाळी घेण्याची इच्छा नसल्याने, आम्ही टोमॅटो सूप, मटार पनीरची भाजी आणि पोळ्या एवढंच मागवायचं ठरवलं. टोमॅटो सूप प्यायल्याने जरा तहान भागल्यासारखं वाटेल, असा विचार आम्ही केला होता. आमच्यासमोर टोमॅटो सूप आलं आणि ते पिऊन पाहिल्याबरोबर सगळ्यांना उचक्या लागायला लागल्या, टोमॅटो सूपमध्ये भरपूर मिरपूड घातली होती, त्यामुळे सगळ्यांची तोंडं भाजली होती. नंतर भाजी आणि पोळ्या आल्या, पोळ्या पापडासारख्या पातळ आणि जेमतेम शेकलेल्या होत्या, भाजीही मसालेदार असल्याने सणसणीत लागत होती. कशीबशी पुढ्यात आलेली एक पोळी खाऊन मी माझं जेवण संपवलं. बाकीच्यांच्या जेवणाचेही असेच हाल झाले होते. जेवण झाल्यावर निदान आईसक्रीम खाऊन पोळलेलं तोंड शांत करावं असा विचार करत आम्ही आईसक्रीम मागवलं, तर त्या हॉटेलमध्ये आईसक्रीम ठेवलं जात नव्हतं, असं कळलं.

     हॉटेलमधून बाहेर पडून आम्ही तिथे जवळच असलेल्या एका जनरल स्टोअर्समध्ये गेलो, तिथे आईसक्रीम विकायला ठेवलेलं होतं. तिथल्या एका स्थानिक कंपनीचे आईसक्रीमचे कप विकत घेऊन आम्ही गाडीपाशी आलो. सगळ्यांचं आईसक्रीम खाऊन होत आल्यावर एका आईसक्रीमच्या कपाच्या तळाशी केस निघाला. मी आईसक्रीममध्ये केस निघालेला पहिल्यांदाच बघत होते. दुकानदाराकडे तक्रार केल्यानंतर त्याने अर्थातच, "आईसक्रीम खायच्या आधी केस निघाल्याचं सांगायला हवं होतं, आता आईसक्रीम खाऊन झाल्यावर तुमच्या तक्रारीचा काही उपयोग नाही." असं सांगत हात वर केले. आम्हांला पुढे प्रवास करायचा असल्याने, त्याच्याशी जास्त वाद न घालता आम्ही पुढे निघालो.

     वाटेत एक टोलनाका लागला, त्या टोलनाक्यावर टोल वसूल करायला सगळ्या स्त्रिया बसल्या होत्या. असं दृश्य महाराष्ट्रात कधी दिसेल, याचा विचार करत आम्ही पुढे निघालो. महाराष्ट्रातल्या प्रगतीच्या गप्पा करणाऱ्या राजकारण्यांनी केरळमधल्या या गोष्टीची आवर्जून दखल घेतली पाहिजे, असं मला वाटून गेलं.

     पुढे प्रवासात आम्हांला 'कोलाम'च्या नावाची पाटी दिसली, तेव्हा कोवलम जवळ आलं, असा आमचा गैरसमज झाला. पण लगेच ड्रायव्हरने 'कोलाम' आणि 'कोवलम' ही दोन वेगळी ठिकाणं आहेत, असं सांगत आमचा गैरसमज दूर केला. तोपर्यंत वातावरणातली उन्हाची काहिलीही जरा कमी झाली होती. अजून तासाभराचा प्रवास करून आम्ही कोवलममध्ये आलो.

     कोवलममध्ये 'कासवुमालिका' नावाच्या दुकानासमोर गाडी थांबवत ड्रायव्हरने, "इथे तुम्हांला हव्या असतील, तर साड्या खरेदी करता येतील." अशी सूचना दिली. आम्ही गाडीतून उतरून दुकानात गेलो. तिथे साड्यांची खरेदी चालू असतांना, महाराष्ट्रातून आलेल्या प्रवाशांचा एक गट दिसला. त्यांच्यापैकी काहीजण त्र्यंबकेश्वरहून आले होते, त्यांच्याशी बोलतांना त्यांच्या आणि आमच्या काही कॉमन ओळखी निघाल्या, मग गप्पा चालू झाल्या. साड्यांची खरेदी झाल्यावर तिथल्या विक्रेतीने सांगितलं, की वरच्या मजल्यावर पुरूषांचे कपडे विकायला ठेवलेले आहेत. मग आम्ही वरच्या मजल्यावर गेलो, त्र्यंबकेश्वरचा ग्रुपही तिथे वरती आला होता. तिथे त्या सगळ्यांना शर्ट दाखवायला एकदोनच विक्रेत्या होत्या, त्या प्रत्येकाने पसंत केलेल्या खोक्यातला शर्ट काढून, त्याच्या टाचण्या, पिना काढून तो शर्ट ट्रायल करता देत होत्या, ट्रायल झाल्यावर पुन्हा त्या शर्टाची घडी घालून तो जसाच्या तसा खोक्यात ठेवत होत्या. आमच्यादेखत त्यांनी किमान पन्नासेक शर्ट उघडून, पुन्हा घडी घालून ठेवले. विक्रेत्या कमी असल्याने साहजिकच स्त्रियांच्या साडीखरेदीपेक्षा, पुरुषांच्या खरेदीला जास्त वेळ लागला. खरेदी झाल्यावर आम्ही गाडीत बसून आमच्या हॉटेलकडे निघालो.

     'समुद्रतीरम' नावाचं आमचं हॉटेल समुद्रकिनाऱ्यासमोरच्या छोट्या टेकाडावर वसलं होतं. समुद्रकिनाऱ्याजवळच्या रस्त्यावरून जात आमची गाडी त्या छोट्या टेकाडाचा चढ चढायला लागली. हॉटेलच्या पोर्चमध्ये गाडी थांबली, आम्ही खाली उतरलो, हॉटेलच्या कर्मचाऱ्याने आमचं सामान उतरवून घेतलं आणि टेकाडाखालच्या मोकळ्या जागेत गाडी पार्क करण्यासाठी ड्रायव्हर निघून गेला. आम्ही रिसेप्शनवर जाऊन तिथले फॉर्म भरून दिले आणि त्या हॉटेलमध्ये सायबर कॅफेची सोय आहे का, याची चौकशी केली. आमच्या परतीच्या विमानासाठी आमचं वेब चेक इन करून आम्हांला आमच्या सीट्स आरक्षित करायच्या होत्या. पण त्या हॉटेलमध्ये सायबर कॅफेची सोय नव्हती. हॉटेलमध्ये वायफायची सोय होती आणि ते आम्हांला आवश्यक त्या कागदपत्रांची प्रिंटआऊट काढून द्यायला तयार होते. पण कोणाच्या मोबाइलवरून वेब चेक इन करायचं झालं, तर नियमाप्रमाणे आम्हांला अजून चोवीस तास थांबावं लागणार होतं.

     आमचं बोलणं होत असतांनाच हॉटेलचा एक कर्मचारी आमच्यासाठी वेलकम ड्रिंक म्हणून काळ्या द्राक्षांचं ज्यूस घेऊन आला. ते ज्यूस चवीला थोडं आंबट असलं, तरी उन्हाच्या काहिलीने त्रस्त झालेल्या आम्हांला ज्यूस पिऊन बरं वाटलं होतं. आमच्या खोल्या दुसऱ्या मजल्यावर होत्या आणि हॉटेलला लिफ्ट नव्हती. जिना चढून आम्ही वरती गेलो. आमच्या खोल्यांसमोरच्या पॅसेजच्या खिडक्यांच्या काचांवर केरळमधल्या वेगवेगळ्या ठिकाणांचे आकर्षक फोटो लावलेले होते. आमच्या प्रत्येकाच्या खोल्या प्रशस्त होत्या. खोल्यांच्या एका बाजूला मोठ्या फ्रेंच विंडो पद्धतीच्या सरकणाऱ्या काचा लावलेल्या होत्या, त्या काचांपलिकडे गॅलरी होती. गॅलरीतून खालच्या पहिल्या मजल्यावर असलेला स्विमिंगपूल, हॉटेलची हद्द संपल्यावरचा पुढचा टेकाडाचा उतरणीचा परिसर, त्याच्यापुढचा समुद्रतीर, त्याच्यापुढे थेट क्षितिजापर्यंत पसरलेला अथांग निळा सागर हे सगळं दिसत होतं. ते दृश्य मनाला आल्हाद देत होतं. आम्ही तिथे आल्यानंतर थोड्याच वेळात आम्हांला तिथे खालच्या स्विमिंगपूलच्या जवळ येऊन बसलेल्या एका मोराने दर्शन दिलं.

     जरा वेळ आम्ही आपापल्या खोल्यांमध्ये विसावलो. आमच्या प्रत्येकाच्या खोलीत बेड आणि इतर फर्निचरव्यतिरिक्त एक छोटा फ्रीज, टीव्ही, फोन आणि एसीची सोय होती. टाॅयलेट प्रशस्त होतं, त्यात चोवीस तास गरम पाण्याची सोय होती, नळांना भरपूर पाणी होतं आणि तिथे टाॅवेल, साबण, शांपू, माॅईश्चरायझर आणि शाॅवर कॅप्स असं सगळं ठेवलेलं होतं. थोडी विश्रांती झाल्यानंतर फ्रेश होऊन आमच्यापैकी काहीजण समुद्रकिनाऱ्यावर फिरायला निघाले, काहीजण हॉटेलवर थांबले. दुपारी नीट जेवण न झाल्याने आणि उन्हाच्या तडाख्यामुळे मला पित्त झालं होतं, त्यामुळे मी हॉटेलवरच थांबले. पित्तावर घरगुती औषधं घेऊन मी गॅलरीत बसून आसपासचा परिसर न्याहाळण्यात वेळ घालवला.

सूर्यास्ताच्या वेळी समुद्रकिनाऱ्यावर जमलेली गर्दी

   

कोवलमचा स्वच्छ समुद्रकिनारा, निळाशार समुद्र आणि आकाशातली रंगांची उधळण - सारं कसं अगदी नेत्रसुखद आणि प्रसन्न वाटत होतं!

    

     अंधार पडायला लागल्यावर फिरायला गेलेले परत आले आणि आम्ही सगळ्यांनी एका खोलीत एकत्र बसून आमच्यासाठी चहा मागवला. जे बाहेर फिरायला गेले होते, त्यांनी तिथल्या एका दुकानदाराकडून डाळीचे वडे विकत घेऊन खाल्ले होते. त्यांना वडे आवडल्याने, त्यांनी आमच्यासाठीही ते वडे आणले होते. मला पित्त झाल्याने, मी ते वडे खावेत की न खावेत ह्याचा विचार करत होते, पण शेवटी वडे खावेत या विचाराने उचल खाल्ली आणि मी ते वडे खाल्ले. वड्यांची चव खरंच खूप छान होती. मला बाहेर फिरायला गेलेल्यांकडून एक बातमी कळली होती, वड्याच्या दुकानापासून जवळच आमच्या जाण्यायेण्याच्या रस्त्यावर एक सायबर कॅफे होता.   

     आमचा चहा आला तेव्हा त्या माणसाकडे आम्ही खोलीतला टीव्ही लागत नाही आणि एसीचा रिमोट चालत नाही म्हणून तक्रार केली. त्याने दुसरा माणूस पाठवला. त्या दुसऱ्या माणसाने आम्हांला तो टीव्ही व्हिडिओ मोडमध्ये नेऊन कसा चालू करायचा ते दाखवलं. एसीच्या रिमोट मधले सेल बहुधा बदलायला आल्याने, तो चालत नव्हता, मग त्या माणसाने, 'मी खाली जाऊन मुख्य ऑफिसमधून तुमचा एसी सेट करून देतो, तुम्ही मात्र रिमोटवरून एसीची सेटींग्ज बदलण्याचा प्रयत्न करू नका.' असं सांगत आमचा एसी सेट करून दिला.    

     थोड्या वेळाने नेहमीपेक्षा जरा लवकरच आम्ही जेवायला गेलो. आधी मी जेवायचं नाही असं ठरवलं होतं, पण त्या हॉटेलच्या वातावरणात थोडं बरं वाटल्याने, मी दहीभात खाऊ शकेन असं मला वाटलं. बाकीच्यांचं काय मागवावं हे निश्चित ठरत नव्हतं म्हणून आम्ही आधी फक्त दही आणि भाताचीच ऑर्डर दिली. ते ऐकून वेटर म्हणाला, की तुम्ही टोमॅटो सूप घ्या. त्याला आमचा दुपारचा अनुभव सांगितल्यावर तो म्हणाला, की त्यांच्या सूपमध्ये मिरपूड घातली जात नाही. मग आम्ही टोमॅटो सूप मागवलं आणि त्याच्या जोडीला गोड असतो म्हणून नवरतन कुर्मा आणि पोळ्या मागवल्या. मग परत त्या वेटरने आम्हांला पापड आणि सॅलड घेण्याचा आग्रह केला, म्हणून आम्ही तेही मागवलं. वास्तविक आमचे ह्या जेवणाचे पैसे बुकींगच्या वेळीच भरलेले असल्याने, आम्ही जितके कमी पदार्थ मागवले होते, तितका हॉटेलचा फायदाच होता, पण इथल्या वाढप्यांना बहुधा ग्राहकांचं पूर्ण समाधान कसं होईल, हे पाहण्याचं प्रशिक्षण दिलेलं दिसत होतं. हे 'सोपानम हेरिटेज' मध्ये आम्हांला आलेल्या अनुभवाच्या पूर्ण विपरीत होतं. असो.

     वेटरने सांगितल्याप्रमाणे टोमॅटो सूप खरोखर सौम्य चवीचं होतं. इतरांबरोबर मीही टोमॅटो सूप घेतलं. मग थोडा दही भात खाल्ला आणि पित्तावर गोळी घेतली. तोपर्यंत बाकीचे मला सांगायला लागले, की तू इतरही पदार्थ खाऊन बघ. मी त्यांच्या आग्रहामुळे बाकीचेही थोडेथोडे पदार्थ खाऊन पाहिले, त्यांची चव खरोखर चांगली होती. मग मी अगदी पोटभर नाही, तरी बऱ्यापैकी कधी जेवले ते माझं मलाच कळलं नाही. आमचं जेवण झाल्यावर वेटरने पुन्हा आम्हांला सर्वांना आईसक्रीम हवं आहे का, म्हणून आवर्जून विचारलं आणि आम्हांला आईसक्रीम आणून दिलं.

     जेवण झाल्यावर आम्ही सगळे वरती आलो. आमच्या सगळ्यांच्या बोलण्यात एक गोष्ट वारंवार येत होती, की 'या हॉटेलमध्ये आम्हांला विलक्षण प्रसन्न आणि शांत वाटत होतं.' त्यानंतर बाकीचे सगळे गप्पा मारत बसले होते, मला मात्र गोळीच्या प्रभावामुळे ताबडतोब एकदम शांत झोप लागली होती.